Một công ty đầu tư nước ngoài không cư trú đầu tư vào thị trường chứng khoán phái sinh thông quan giao dịch hợp đồng tương lai của Việt Nam đã liên hệ với chúng tôi về vấn đề này. Công ty dự định mở tài khoản giao dịch chứng khoán phái sinh với VNDirect để đầu tư vào hợp đồng tương lai chỉ số VN30 và hợp đồng tương lai trái phiếu Chính phủ niêm yết tại Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội (“HNX”).
Để trả lời cho câu hỏi chủ đề, BLawyers Vietnam xin đưa ra 2 vấn đề như sau:
1. Hợp đồng tương lai chỉ số VN30 (“HĐTL VN30”) và Hợp đồng tương lai trái phiếu Chính phủ (“HĐTL TPCP”) là gì?
a. Chứng khoán phái sinh
Chứng khoán phái sinh là công cụ tài chính dưới dạng hợp đồng, bao gồm hợp đồng quyền chọn, hợp đồng tương lai, hợp đồng kỳ hạn, trong đó xác nhận quyền, nghĩa vụ của các bên đối với việc thanh toán tiền, chuyển giao số lượng tài sản cơ sở nhất định theo mức giá đã được xác định trong khoảng thời gian hoặc vào ngày đã xác định trong tương lai. Do đó, chứng khoán phái sinh bao gồm cả hợp đồng tương lai.
b. Hợp đồng tương lai
Hợp đồng tương lai là loại chứng khoán phái sinh niêm yết, xác nhận cam kết giữa các bên để thực hiện một trong các giao dịch sau đây:
- Mua hoặc bán số lượng tài sản cơ sở nhất định theo mức giá đã được xác định vào ngày đã xác định trong tương lai;
- Thanh toán khoản chênh lệch giữa giá trị tài sản cơ sở đã được xác định tại thời điểm giao kết hợp đồng và giá trị tài sản cơ sở vào ngày đã xác định trong tương lai.
Hợp đồng tương lai bao gồm 02 loại là:
i. Hợp đồng tương lai chỉ số chứng khoán (“HĐTL chỉ số”) là hợp đồng tương lai dựa trên tài sản cơ sở là chỉ số chứng khoán; và
Tài sản cơ sở của HĐTL chỉ số là chỉ số chứng khoán do Sở giao dịch chứng khoán Việt Nam thiết kế trên cơ sở các nguyên tắc xây dựng và quản lý chỉ số do Sở giao dịch chứng khoán Việt Nam ban hành sau khi báo cáo và được Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (“UBCKNN”) chấp thuận.
ii. Hợp đồng tương lai trái phiếu Chính phủ (“HĐTL TPCP”) là hợp đồng tương lai dựa trên tài sản cơ sở là trái phiếu Chính phủ hoặc trái phiếu giả định có một số đặc trưng cơ bản của trái phiếu Chính phủ.
Tài sản cơ sở của HĐTL TPCP là:
(1) Trái phiếu Chính phủ đang giao dịch trên thị trường; hoặc
(2) Trái phiếu giả định có một số đặc trưng cơ bản của trái phiếu Chính phủ.
Khi đến hạn, HĐTL TPCP được thực hiện dưới hình thức thanh toán tiền mặt hoặc chuyển nhượng tài sản cơ sở theo quy định của Tổng công ty lưu ký và bù trừ chứng khoán Việt Nam (VSDCC). Phương thức thanh toán phải được công bố trước khi niêm yết trái phiếu Chính phủ.
Như vậy, HĐTL VN30 và HĐTL TPCP mà nhà đầu tư nước ngoài dự kiến giao dịch bằng tài khoản mở tại VNDirect được xem là chứng khoán phái sinh, và cả hai phải đáp ứng các điều kiện nhất định để tham gia vào các giao dịch này.
2. Nhà đầu tư nước ngoài cần đáp ứng điều kiện gì để tham gia giao dịch chứng khoán phái sinh?
Do nhà đầu tư nước ngoài là công ty được thành lập và hoạt động theo pháp luật nước ngoài, có trụ sở tại nước ngoài nên được coi là tổ chức nước ngoài.
Đầu tư phái sinh là việc nhà đầu tư mua, bán, nắm giữ các chứng khoán phái sinh trên thị trường chứng khoán.
Kinh doanh chứng khoán phái sinh là việc thực hiện một hoặc một số hoặc toàn bộ các hoạt động sau đây: môi giới chứng khoán phái sinh, tự doanh chứng khoán phái sinh, tư vấn đầu tư chứng khoán phái sinh.
Tổ chức nước ngoài được tham gia đầu tư chứng khoán phái sinh tại Việt Nam, trừ trường hợp tổ chức nước ngoài bị cơ quan có thẩm quyền cấm thực hiện hoạt động về chứng khoán có thời hạn hoặc vĩnh viễn do đã vi phạm trong hoạt động về chứng khoán và các trường hợp phải đáp ứng các điều kiện để thực hiện đầu tư chứng khoán.
Trong đó, các trường hợp phải đáp ứng điều kiện đầu tư chứng khoán phái sinh bao gồm:
- Công ty chứng khoán chỉ được đầu tư chứng khoán phái sinh sau khi đã được UBCKNN cấp Giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh chứng khoán phái sinh cho phép thực hiện hoạt động tự doanh chứng khoán phái sinh;
- Công ty quản lý quỹ chỉ được đầu tư chứng khoán phái sinh nhằm mục đích phòng ngừa rủi ro cho danh mục chứng khoán đang nắm giữ đối với nguồn vốn ủy thác từ hoạt động quản lý danh mục đầu tư; công ty quản lý quỹ chỉ được đầu tư chứng khoán phái sinh nhằm mục đích phòng ngừa rủi ro theo quy định của pháp luật về quỹ đầu tư chứng khoán đối với nguồn vốn của quỹ đầu tư chứng khoán, công ty đầu tư chứng khoán. Công ty quản lý quỹ không được đầu tư chứng khoán phái sinh từ nguồn vốn của mình, nguồn vốn vay và các nguồn vốn huy động hợp pháp khác;
- Tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài chỉ được đầu tư chứng khoán phái sinh sau khi được Ngân hàng Nhà nước chấp thuận bằng văn bản;
- Doanh nghiệp bảo hiểm, chi nhánh doanh nghiệp bảo hiểm nước ngoài chỉ được đầu tư chứng khoán phái sinh theo quy định của pháp luật về kinh doanh bảo hiểm;
- Tập đoàn kinh tế nhà nước, tổng công ty nhà nước, doanh nghiệp nhà nước chỉ được đầu tư chứng khoán phái sinh sau khi đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền cho phép thực hiện theo quy định của pháp luật về quản lý, sử dụng vốn nhà nước vào hoạt động sản xuất, kinh doanh tại doanh nghiệp.
Như vậy, nhà đầu tư nước ngoài có thể thực hiện hoạt động đầu tư chứng khoán phái sinh nếu không rơi vào các trường hợp có điều kiện nêu trên.
Nội dung nêu trên không phải là ý kiến tư vấn chính thức từ BLawyers Vietnam. Nếu bạn có bất kỳ câu hỏi hoặc góp ý về nội dung trên, vui lòng liên hệ với chúng tôi qua địa chỉ consult@blawyersvn.com. Chúng tôi rất vui khi nghe từ bạn.
Ngày: 08/3/2023
Người viết: Linh Nguyễn, Trâm Nguyễn & Thuyết Trần
